𝗪𝗔𝗥𝗠-𝗨𝗣
• Noong mas bata ka pa, gaano kadalas kang nakikilahok sa mga aktibidad sa eskwelahan? Ikwento ang isang pagkakataong nagbibigay paliwanag dito.
• Paano ka tumutugon sa mga pambansa at lokal na programa ng gobyerno? Gamit ang bilang na isa hanggang sampu, ano ang puntos na ibibigay mo sa iyong pakikilahok sa mga ito?
• Sa palagay mo, ano ang ibig sabihin ng pagiging isang mabuting mamamayan? Bakit ito ang naisip mo?


𝗪𝗢𝗥𝗗
𝘗𝘶𝘮𝘪𝘭𝘪 𝘴𝘪 𝘏𝘢𝘳𝘪𝘯𝘨 𝘋𝘢𝘳𝘪𝘶𝘴 𝘯𝘨 120 𝘨𝘰𝘣𝘦𝘳𝘯𝘢𝘥𝘰𝘳 𝘱𝘢𝘳𝘢 𝘮𝘢𝘮𝘢𝘩𝘢𝘭𝘢 𝘴𝘢 𝘬𝘢𝘯𝘺𝘢𝘯𝘨 𝘣𝘶𝘰𝘯𝘨 𝘬𝘢𝘩𝘢𝘳𝘪𝘢𝘯. 𝘈𝘯𝘨 𝘮𝘨𝘢 𝘨𝘰𝘣𝘦𝘳𝘯𝘢𝘥𝘰𝘳 𝘯𝘢 𝘪𝘵𝘰ʼ𝘺 𝘯𝘢𝘴𝘢 𝘪𝘭𝘢𝘭𝘪𝘮 𝘯𝘨 𝘱𝘢𝘮𝘢𝘮𝘢𝘩𝘢𝘭𝘢 𝘯𝘨 𝘵𝘢𝘵𝘭𝘰𝘯𝘨 𝘢𝘥𝘮𝘪𝘯𝘪𝘴𝘵𝘳𝘢𝘥𝘰𝘳, 𝘢𝘵 𝘪𝘴𝘢 𝘴𝘢 𝘬𝘢𝘯𝘪𝘭𝘢 𝘢𝘺 𝘴𝘪 𝘋𝘢𝘯𝘪𝘦𝘭. 𝘎𝘪𝘯𝘢𝘸𝘢 𝘪𝘵𝘰 𝘱𝘢𝘳𝘢 𝘩𝘪𝘯𝘥𝘪 𝘮𝘢𝘩𝘪𝘳𝘢𝘱𝘢𝘯 𝘴𝘢 𝘱𝘢𝘮𝘢𝘮𝘢𝘩𝘢𝘭𝘢 𝘢𝘯𝘨 𝘩𝘢𝘳𝘪. 𝘚𝘪 𝘋𝘢𝘯𝘪𝘦𝘭 𝘢𝘯𝘨 𝘯𝘢𝘵𝘢𝘵𝘢𝘯𝘨𝘪 𝘴𝘢 𝘬𝘢𝘯𝘪𝘭𝘢𝘯𝘨 𝘭𝘢𝘩𝘢𝘵 𝘥𝘢𝘩𝘪𝘭 𝘴𝘢 𝘬𝘢𝘯𝘺𝘢𝘯𝘨 𝘱𝘢𝘮𝘣𝘪𝘩𝘪𝘳𝘢𝘯𝘨 𝘬𝘢𝘬𝘢𝘺𝘢𝘩𝘢𝘯, 𝘬𝘢𝘺𝘢 𝘣𝘪𝘯𝘢𝘭𝘢𝘬 𝘯𝘨 𝘩𝘢𝘳𝘪 𝘯𝘢 𝘴𝘪𝘺𝘢 𝘢𝘯𝘨 𝘨𝘢𝘸𝘪𝘯𝘨 𝘵𝘢𝘨𝘢𝘱𝘢𝘮𝘢𝘩𝘢𝘭𝘢 𝘯𝘨 𝘣𝘶𝘰𝘯𝘨 𝘬𝘢𝘩𝘢𝘳𝘪𝘢𝘯. 𝗗𝗔𝗡𝗜𝗘𝗟 𝟲:𝟭–𝟯

Upang hindi natin maisip na ang pagtugon ng mga Kristiyano sa mga isyung politikal ay laging relihiyoso at espirituwal, ipapaliwanag sa araling ito na dapat rin tayong makilahok sa larangang politikal ng ating bansa. Ang pinag-uusapan natin ay ang paglabas sa mga limitasyon ng ating iglesya at pagdiretso sa puso ng sibikong pakikilahok.

Sa kuwentong ito ni Daniel, masisilip natin ang kamangha-mangha niyang buhay na inilaan niya sa paglilingkod sa Diyos sa larangan ng politika. Ang ginawa niyang pagbabalanse, ang paraan niya ng pagtugon sa mga hidwaan tungkol sa politika at relihiyon, at ang personal na kabanalang ipinakita niya sa loob ng kanyang mahabang panahong pagsisilbi bilang opisyal ng korte ay nagpapakita na posibleng maging tapat sa Diyos habang naglilingkod sa isang rehimeng iba ang mga espirituwal na paniniwala. Dahil kahanga-hanga ang nakikita ng publiko sa buhay ni Daniel, nang bumagsak ang kaharian ng Babilonia at pumalit ang imperyo ng Persya, itinalaga pa rin ng bagong hari si Daniel sa isang makapangyarihang posisyon.

Hindi man lubos na magiging katulad ng kwento ni Daniel ang kasalukuyan nating nararanasan sa larangang politikal, magagamit pa rin natin ang mga prinsipyong matututunan natin mula rito.

𝟭. 𝗣𝗮𝗴𝗹𝗶𝗻𝗴𝗸𝘂𝗿𝗮𝗻 𝗮𝗻𝗴 𝗺𝗴𝗮 𝘁𝗮𝗼.
𝘗𝘢𝘨𝘬𝘢𝘵𝘢𝘱𝘰𝘴, 𝘣𝘶𝘮𝘢𝘭𝘪𝘬 𝘴𝘪 𝘋𝘢𝘯𝘪𝘦𝘭 𝘬𝘢𝘺 𝘈𝘳𝘪𝘰𝘤 𝘯𝘢 𝘪𝘯𝘶𝘵𝘶𝘴𝘢𝘯 𝘯𝘨 𝘩𝘢𝘳𝘪 𝘱𝘢𝘳𝘢 𝘱𝘢𝘵𝘢𝘺𝘪𝘯 𝘢𝘯𝘨 𝘮𝘨𝘢 𝘮𝘢𝘳𝘶𝘳𝘶𝘯𝘰𝘯𝘨 𝘯𝘢 𝘵𝘢𝘰 𝘴𝘢 𝘉𝘢𝘣𝘪𝘭𝘰𝘯𝘪𝘢. 𝘚𝘪𝘯𝘢𝘣𝘪 𝘯𝘪 𝘋𝘢𝘯𝘪𝘦𝘭 𝘴𝘢 𝘬𝘢𝘯𝘺𝘢, “𝘏𝘶𝘸𝘢𝘨 𝘮𝘰 𝘮𝘶𝘯𝘢 𝘴𝘪𝘭𝘢𝘯𝘨 𝘱𝘢𝘵𝘢𝘺𝘪𝘯; 𝘥𝘢𝘭𝘩𝘪𝘯 𝘮𝘰 𝘮𝘶𝘯𝘢 𝘢𝘬𝘰 𝘴𝘢 𝘩𝘢𝘳𝘪 𝘢𝘵 𝘪𝘱𝘢𝘱𝘢𝘭𝘪𝘸𝘢𝘯𝘢𝘨 𝘬𝘰 𝘢𝘯𝘨 𝘬𝘢𝘯𝘺𝘢𝘯𝘨 𝘱𝘢𝘯𝘢𝘨𝘪𝘯𝘪𝘱.” 𝗗𝗔𝗡𝗜𝗘𝗟 𝟮:𝟮𝟰

Noong bata pa si Daniel at iniutos ni Haring Nebucadnezar na patayin ang mga marurunong sa Babilonia dahil nabigo silang ikuwento at ipaliwanag sa hari ang panaginip niya, kusang loob na pumunta si Daniel sa hari kahit na hindi pa niya alam kung ano ang napanaginipan nito. Ginawa ito ni Daniel ito upang iligtas ang kanyang sarili at ang mga kaibigan niya. Dahil sa ginawa niyang pagkukusa, nailigtas din ang lahat ng mga marurunong sa kaharian. Tumaas pa ang kanyang posisyon dahil dito.

Si Obadias, ang punong tagapaglingkod sa sambahayan ni Haring Ahab, ang lihim na nagligtas sa 100 propeta ng Panginoon noong sinimulan ng reyna ang pagpapapatay sa kanila para ipalaganap sa Israel ang pagsamba kay Baal (1 Mga Hari 18:3). Ang paglilingkod niya sa mga propeta ng Diyos at sa bansa ng Israel ay hindi alam ng karamihan noong nabubuhay pa siya. Ngunit ipinapakita ng mga tala sa Bibliya kung paano pinarangalan ng Diyos ang pagpapakita niya ng katapatan—kahit naging mapanganib ito para sa kanya.

Naglingkod si Daniel sa Diyos sa isang posisyon na may politikal na kapangyarihan. Pinaglingkuran ni Obadias ang Diyos sa pamamagitan ng paggawa ng anumang makakayanan niya bilang isang ordinaryong mamamayan. Naglingkod si Moises bilang isang tagapagpalaya, si Josue bilang isang pinuno ng sandatahang lakas, si David bilang isang hari, si Ezra bilang isang pari, si Nehemiah bilang isang empleyado ng pamahalaan, at ganon din ang ginawa ng marami pang iba ayon sa kasaysayang inilahad sa Bibliya. Ang lahat ng mga taong ito ay nagpahayag ng paglilingkod sa Diyos sa pamamagitan ng paglilingkod sa mga tao sa iba’t ibang pamamaraan.

Hinihimok nito ang mga Kristiyano na ipanalangin kung paano sila makapaglilingkod sa pamamagitan ng kanilang mga kakayahan at talento. Maaaring ang iba ay nais magtrabaho sa mga NGO o mga organisasyong hindi pinatatakbo ng gobyerno, maglingkod bilang mga guro sa mga pampublikong paaralan, o kaya ay maging bahagi ng kapulisan. Ang iba naman na may kagustuhan at kakayahan ay maaaring tumakbo para sa mga posisyon sa gobyerno. Paano ka tutugon kung ang kaibigan mong nagmamahal sa Diyos at nagnanais makapaglingkod sa mga tao ay piniling tumakbo para sa isang posisyon sa gobyerno? Ano ang sasabihin mo sa kanya?

𝟮. 𝗠𝗮𝗸𝗶𝗹𝗮𝗵𝗼𝗸 𝘀𝗮 𝗽𝗮𝗴𝘁𝗮𝘁𝗮𝗴𝘂𝘆𝗼𝗱 𝗻𝗴 𝗸𝗼𝗺𝘂𝗻𝗶𝗱𝗮𝗱.
𝘐𝘵𝘰 𝘢𝘯𝘨 𝘴𝘪𝘯𝘢𝘴𝘢𝘣𝘪 𝘯𝘨 𝘗𝘈𝘕𝘎𝘐𝘕𝘖𝘖𝘕𝘎 𝘔𝘢𝘬𝘢𝘱𝘢𝘯𝘨𝘺𝘢𝘳𝘪𝘩𝘢𝘯, 𝘢𝘯𝘨 𝘋𝘪𝘺𝘰𝘴 𝘯𝘨 𝘐𝘴𝘳𝘢𝘦𝘭, 𝘴𝘢 𝘭𝘢𝘩𝘢𝘵 𝘯𝘨 𝘵𝘢𝘨𝘢-𝘑𝘦𝘳𝘶𝘴𝘢𝘭𝘦𝘮 𝘯𝘢 𝘪𝘱𝘪𝘯𝘢𝘣𝘪𝘩𝘢𝘨 𝘯𝘪𝘺𝘢 𝘴𝘢 𝘉𝘢𝘣𝘪𝘭𝘰𝘯𝘪𝘢. “𝘔𝘢𝘨𝘵𝘢𝘺𝘰 𝘬𝘢𝘺𝘰 𝘯𝘨 𝘮𝘨𝘢 𝘣𝘢𝘩𝘢𝘺 𝘢𝘵 𝘥𝘰𝘰𝘯 𝘬𝘢𝘺𝘰 𝘵𝘶𝘮𝘪𝘳𝘢. 𝘔𝘢𝘨𝘵𝘢𝘯𝘪𝘮 𝘬𝘢𝘺𝘰 𝘢𝘵 𝘬𝘶𝘮𝘢𝘪𝘯 𝘯𝘨 𝘪𝘯𝘺𝘰𝘯𝘨 𝘢𝘯𝘪. 𝘔𝘢𝘨-𝘢𝘴𝘢𝘸𝘢 𝘬𝘢𝘺𝘰 𝘢𝘵 𝘯𝘢𝘯𝘨 𝘮𝘢𝘨𝘬𝘢𝘢𝘯𝘢𝘬 𝘬𝘢𝘺𝘰. 𝘏𝘢𝘺𝘢𝘢𝘯 𝘥𝘪𝘯 𝘯𝘪𝘯𝘺𝘰𝘯𝘨 𝘮𝘢𝘨-𝘢𝘴𝘢𝘸𝘢 𝘢𝘯𝘨 𝘮𝘨𝘢 𝘢𝘯𝘢𝘬 𝘯ʼ𝘺𝘰 𝘢𝘵 𝘯𝘢𝘯𝘨 𝘮𝘢𝘨𝘬𝘢𝘢𝘯𝘢𝘬 𝘥𝘪𝘯 𝘴𝘪𝘭𝘢 𝘱𝘢𝘳𝘢 𝘥𝘶𝘮𝘢𝘮𝘪 𝘬𝘢𝘺𝘰 𝘯𝘢𝘯𝘨 𝘥𝘶𝘮𝘢𝘮𝘪. 𝘛𝘶𝘮𝘶𝘭𝘰𝘯𝘨 𝘬𝘢𝘺𝘰 𝘱𝘢𝘳𝘢 𝘴𝘢 𝘬𝘢𝘣𝘶𝘵𝘪𝘩𝘢𝘯 𝘢𝘵 𝘬𝘢𝘶𝘯𝘭𝘢𝘳𝘢𝘯 𝘯𝘨 𝘭𝘶𝘯𝘨𝘴𝘰𝘥 𝘯𝘢 𝘱𝘪𝘯𝘢𝘨𝘥𝘢𝘭𝘩𝘢𝘯 𝘴𝘢 𝘪𝘯𝘺𝘰. 𝘐𝘱𝘢𝘯𝘢𝘭𝘢𝘯𝘨𝘪𝘯 𝘯ʼ𝘺𝘰 𝘪𝘵𝘰 𝘥𝘢𝘩𝘪𝘭 𝘬𝘢𝘱𝘢𝘨 𝘶𝘮𝘶𝘯𝘭𝘢𝘥 𝘪𝘵𝘰, 𝘶𝘶𝘯𝘭𝘢𝘥 𝘥𝘪𝘯 𝘬𝘢𝘺𝘰.” 𝗝𝗘𝗥𝗘𝗠𝗜𝗔𝗦 𝟮𝟵:𝟰–𝟳

Kapag naiisip ng mga tao ang politika, madalas nilang naiisip ang mga politiko, politikal na kontrobersya, at eleksyon. Hindi nakapagtataka na maraming taong pinipili ang umurong at hindi na lang makilahok dito. Hindi nila gusto ang mga pagtatalo sa politika. Subalit maraming paraan upang makilahok sa politika nang hindi nakikipagtalo at hindi nakikipagpalitan ng maaanghang na salita.
Noong dinala ang mga Judio sa ibang bayan, hinimok ni Jeremias ang mga mamamayan ng Diyos na itaguyod ang makabubuti para sa lungsod kung saan sila naninirahan. Nais niya na magpatayo ang mga Judio ng bahay, gumawa ng mga hardin, ipakasal ang kanilang mga anak, makilahok sa pakikipagkalakalan at iba pang industriya, at maging mga kapakipakinabang na mamamayan ng Babilonia. Praktikal lamang ang dahilan niya: anumang gawin nila na para sa ikabubuti ng lupaing iyon ay makabubuti rin para sa kanila.

Sa kasalukuyan nating konteksto, maaaring ang kahulugan nito ay pagpapatatag ng pagsasama ng mga mag-asawa, pagpapalaki ng mga maka-Diyos na anak, pagiging mahusay sa trabaho, pakikilahok sa mga proyekto sa komunidad, at pakikibahagi sa iba pang mga gawain sa lipunan gaya ng pag-oorganisa ng mga liga o 𝘣𝘰𝘰𝘬 𝘤𝘭𝘶𝘣, pagsasanay sa pagbibigay ng 𝘧𝘪𝘳𝘴𝘵 𝘢𝘪𝘥, o kaya ay pagtuturo sa mga estudyanteng walang kakayahang mag-aral tungkol sa mga paksa kung saan ka dalubhasa.

Dito natin makikita ang praktikal na pakikilahok sa politika. Hindi ito pakikipag-away at paninira ng kalooban kundi pagmamahal, pagsasakripisyo, at paggawa ng kabutihan. Ikwento kung paano naging isang ehemplo para sa iyo ang isang mananampalataya or miyembro ng iyong iglesya sa larangan ng pagtataguyod ng komunidad. Ano ang natutunan mo sa naging motibo at karanasan niya?

𝟯. 𝗠𝗮𝗴𝗯𝗮𝘆𝗮𝗱 𝗻𝗴 𝗯𝘂𝘄𝗶𝘀 𝗮𝘁 𝗯𝘂𝗺𝗼𝘁𝗼.
𝘐𝘺𝘢𝘯 𝘥𝘪𝘯 𝘢𝘯𝘨 𝘥𝘢𝘩𝘪𝘭𝘢𝘯 𝘬𝘶𝘯𝘨 𝘣𝘢𝘬𝘪𝘵 𝘵𝘢𝘺𝘰 𝘯𝘢𝘨𝘣𝘢𝘣𝘢𝘺𝘢𝘥 𝘯𝘨 𝘣𝘶𝘸𝘪𝘴. 𝘚𝘢𝘱𝘢𝘨𝘬𝘢𝘵 𝘢𝘯𝘨 𝘮𝘨𝘢 𝘯𝘢𝘮𝘶𝘮𝘶𝘯𝘰 𝘢𝘺 𝘭𝘪𝘯𝘨𝘬𝘰𝘥 𝘯𝘨 𝘋𝘪𝘺𝘰𝘴 𝘢𝘵 𝘪𝘯𝘪𝘭𝘢𝘭𝘢𝘢𝘯 𝘯𝘪𝘭𝘢 𝘢𝘯𝘨 𝘬𝘢𝘯𝘪𝘭𝘢𝘯𝘨 𝘣𝘶𝘰𝘯𝘨 𝘱𝘢𝘯𝘢𝘩𝘰𝘯 𝘴𝘢 𝘱𝘢𝘨𝘵𝘶𝘱𝘢𝘥 𝘯𝘨 𝘬𝘢𝘯𝘪𝘭𝘢𝘯𝘨 𝘵𝘶𝘯𝘨𝘬𝘶𝘭𝘪𝘯. 𝘒𝘢𝘺𝘢 𝘪𝘣𝘪𝘨𝘢𝘺 𝘯𝘪𝘯𝘺𝘰 𝘢𝘯𝘨 𝘯𝘢𝘳𝘢𝘳𝘢𝘱𝘢𝘵 𝘪𝘣𝘪𝘨𝘢𝘺. 𝘉𝘢𝘺𝘢𝘳𝘢𝘯 𝘯𝘪𝘯𝘺𝘰 𝘢𝘯𝘨 𝘪𝘯𝘺𝘰𝘯𝘨 𝘮𝘨𝘢 𝘣𝘶𝘸𝘪𝘴, 𝘪𝘨𝘢𝘭𝘢𝘯𝘨 𝘢𝘯𝘨 𝘥𝘢𝘱𝘢𝘵 𝘪𝘨𝘢𝘭𝘢𝘯𝘨, 𝘢𝘵 𝘱𝘢𝘳𝘢𝘯𝘨𝘢𝘭𝘢𝘯 𝘢𝘯𝘨 𝘥𝘢𝘱𝘢𝘵 𝘱𝘢𝘳𝘢𝘯𝘨𝘢𝘭𝘢𝘯. 𝗠𝗚𝗔 𝗧𝗔𝗚𝗔-𝗥𝗢𝗠𝗔 𝟭𝟯:𝟲–𝟳

Ang isa pang paraan ng pakikilahok sa prosesong politikal ng ating bansa ay ang pagbabayad ng buwis at pagboto. Magkaugnay ang dalawang ito.
Ang buwis ay ginagamit para sa kapaki-pakinabang na pagpapatakbo ng lipunan, kasama rito ang paggastos para sa mga ospital, mga daan at tulay, edukasyon, at marami pang iba. Dahil dito, ang mga mamamayan ay obligadong magbayad ng buwis. Ngunit paano natin matitiyak na maayos ang paggastos ng mga opisyal ng pamahalaan sa ating buwis? May magagawa tayo tungkol dito kung makikibahagi tayo sa eleksyon sa pamamagitan ng pagkampanya para sa mga makatuwirang mga programa o mga gawain, pagboto sa mga kandidatong kumakatawan sa ating mga pagpapahalaga, at paggawa ng makakaya natin upang tiyakin ang matapat na eleksyon. Marahil ay labis nitong ginawang simple ang mga sistema ng gobyerno, ngunit malinaw ang tinutukoy nito: lahat tayo, bilang isang indibidwal man o isang grupo, ay may responsibilidad bilang mamamayan. Ang boto natin ang magtatakda ng direksyon at kinabukasan ng ating bansa.

Mahalaga ang biblikal na pag-unawa natin sa ating tungkulin bilang mga Kristiyanong mamamayan sa mga kasalukuyang pagtatalo 𝘰𝘯𝘭𝘪𝘯𝘦 tungkol sa politika at sa proseso nito. Madaling magpaganda ng imahe o kaya ay mangutya ng mga kandidato gamit ang ating mga 𝘬𝘦𝘺𝘣𝘰𝘢𝘳𝘥. Ngunit bilang mga Kristiyano, dapat nating harapin ang eleksyon nang may hinahon at takot sa Panginoon. Hindi tayo mabibigo kapag natalo ang kandidato natin. Ngunit pagdurusahan natin ang epekto ng pagkakaluklok sa kapangyarihan ng mga tiwali at masasamang tao. Paano mo mahihikayat ang iba na makilahok sa politikal na proseso? Bakit ito ang naisip mo?


𝗔𝗣𝗣𝗟𝗜𝗖𝗔𝗧𝗜𝗢𝗡
• Ano ang mga saloobin at opinyon mo tungkol sa pakikilahok sa mga sibikong gawain? Paano hinamon ng araling ito ang mga saloobin at opinyong iyon?
• Ano ang pagbabago na gusto mong makitang mangyari sa iyong lipunan at sa iyong bansa, at ano ang handa kang gawin para dito?
• Ano ang ibig sabihin ng pagiging isang mabuting mamamayan, ayon sa Bibliya? Sino ang mahihikayat mo ngayong linggo tungkol dito? Ano ang sasabihin mo sa kanya?


𝗣𝗥𝗔𝗬𝗘𝗥
• Pasalamatan ang Diyos sa mga ehemplo sa Bibliya na nagpakita ng pakikilahok sa gobyerno. Humingi sa Diyos ng karunungan at grasya upang maisapamuhay mo ang mga natutunan mo ngayong linggo.
• Ipanalanging makilahok ang mga tao sa prosesong politikal at maisalamin nila ang Diyos sa mga gawaing panlipunan.
• Hingin sa Diyos na maglingkod sa gobyerno at sa iyong bansa ang mga maka-Diyos at matuwid na lider, upang magliwanag ang Kanyang ilaw sa mga madidilim na bahagi ng lipunan.